12.01.2016

1. TEZEKKÜR

Zihin sebepler üzerinde yoğunlaşır,

Geçmişe yöneliktir,

Hatırlama eksenlidir,

Derin düşüncedir,

Unutan insanın hatırlamasını ister.

2. TEDEBBÜR

Zihnin sonuçlar ve maksatlara yoğunlaşır,

Geleceğe yönelik derin düşüncedir,

Tedbir alma eksenlidir,

Bir şeyin önüne arkasına bakarak geleceğe yönelik tedbir alma amacıyla düşünme.

3. TEAKKUL

Zihnin sebepler ve sonuçlar arasında bağ kurmasıdır.

Derinlemesine bağ kurar, Sebep sonuç, İllet hikmet, eser müessir, fail fiil, Halik mahluk, sanat sanatkar, Hulasa, her şey her şeyle bir şey arasında bağ kuran düşünceye Teakkul denir.

Akıl bağ kuran demektir geçmişe yönelik Tezekkür ile geleceğe yönelik tedebbür arasında bağ kurma yeteneğini kullanmaktır.

4. TEFAKKUH

Zihnin yoğunlaştığı şeyden damıttığı sonucu şimdi ve buraya taşıyarak fıkıh üretmesi, Lehinde ve aleyhinde olanı tesbit etmesidir.

İstikameti, şimdi ve burasıdır haldir. İlmihal tefakkuh ile elde edilir.

İnsanın halinin ilmini bilme ilmi olan fıkıh ilmine bunun için fıkıh adı verilmiştir.

Aslolan fıkıh tahsil etmek değil, TEFAKKUH etmektir.

5. TEFEKKÜR

Zihnin deliller üzerinde yoğunlaşmasıdır. 

Tezekkür, Tedebbür, Teakkul ve Tefakkuhtan oluşan bütün bu dörtlü süreci içine alan düşünme faliyetinin tümünü birden kapsayan düşünme faliyetidir. Ön yargısız ve bedel ödeyerek alın teri dökerek oluşturulan fikirlerdir. (M.İ.O.K. Anlama yöntemi s. 291 den)